Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) sprawdziło pierwsze efekty dwóch inicjatyw badawczych „Uczelnia dostępna” oraz „Centrum wiedzy o dostępności”, realizowanych ze wsparciem Funduszy Europejskich w ramach Programu Wiedza Edukacja Rozwój. Właśnie ukazał się raport końcowy (załączony na końcu artykułu – redakcja) z tej ewaluacji, przeprowadzonej przez EGO S.C. oraz LB&E Sp. z o.o. Raport pokazuje, że podjęte działania okazały się trafne i użyteczne. W 200 projektów o łącznej wartości 687,96 mln zł zaangażowała się większość uczelni działających w Polsce, uzyskując w sumie blisko 667 mln zł dofinansowania. Znajduje to konkretne przełożenie na wzrost ich dostępności.
W badaniu wykorzystano następujące metody badawcze: analiza danych zastanych, wywiady z przedstawicielami NCBR i Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, beneficjentami, przedstawicielami organizacji reprezentujących osoby z niepełnosprawnościami, studentami ze szczególnymi potrzebami, ekspertami oraz badania ankietowe z beneficjentami i pracownikami uczelni objętymi działaniami szkoleniowymi, panele ekspertów.
Program „Uczelnia dostępna” miał charakter unikatowy w skali kraju – jako jedyny w sposób kompleksowy adresował potrzebę zwiększania dostępności uczelni. W ramach trzech edycji, w których uczelnie mogły zgłosić projekty w jednej z trzech ścieżek – mini, midi lub maxi, w zależności od stopnia zaawansowania działań na rzecz dostępności – dofinansowanie w wysokości blisko 652 mln zł otrzymało 196 uczelni (według stanu na koniec 2021 roku). To ponad połowa działających w Polsce szkół wyższych!
Uczelnie miały także możliwość aplikowania w konkursie „Centrum wiedzy o dostępności”, z budżetem 15,3 mln zł. Jest to inicjatywa dotycząca wypracowania, we współpracy z przedsiębiorcami, wiedzy niezbędnej do dostosowania produktów czy usług do oczekiwań odbiorców o szczególnych potrzebach. Uczelnie otrzymały dofinansowanie na utworzenie i funkcjonowanie centrów wiedzy o dostępności jako jednostek wspierających stosowanie i upowszechnianie zasad projektowania uniwersalnego. W pilotażowej edycji wyłoniono cztery projekty z obszarów: architektura, urbanistyka i budownictwo; transport i mobilność; cyfryzacja i komunikacja; design i przedmioty codziennego użytku.
Pierwsze efekty programów NCBR zostały ocenione pozytywnie. Zdaniem ankietowanych kierowników projektów stanowią one odpowiedź na potrzeby osób z niepełnosprawnościami, zwłaszcza ruchowymi, wzroku i słuchu. Wysoko oceniono działania mające na celu wzmocnienie kompetencji kadry akademickiej w doskonaleniu zawodowym w obszarze dostępności. W świetle badania, realizacja projektów przyczyniła się do większej otwartości środowiska akademickiego na kwestie dostępności pod kątem studentów z niepełnosprawnościami oraz do pogłębienia wiedzy o ich potrzebach. Ważnym efektem realizowanych projektów było również zdobycie nowych doświadczeń w zakresie współpracy w partnerstwie z przedstawicielem organizacji działających na rzecz osób z niepełnosprawnościami oraz z zakresu zarządzania projektami.
Odsetek uczelni, które osiągnęły pełną dostępność w poszczególnych obszarach:
– w zakresie procesu rekrutacji na studia – 38% uczelni posiada stronę internetową dla kandydatów uczelni zgodną ze standardami WCAG (Web Content Accessibility Guidelines),
– w zakresie procesu kształcenia – 47% uczelni umożliwiło korzystanie ze wsparcia doradcy/konsultanta edukacyjnego lub asystenta dydaktycznego,
– w zakresie struktury organizacyjnej i procedur – 64% uczelni powołało stanowisko ds. dostępności, np. pełnomocnika rektora ds. osób z niepełnosprawnościami,
– w zakresie podnoszenia kompetencji kadr – 98% uczelni podjęło się realizacji szkoleń, a 19% z nich zakończyło już ten etap,
– w zakresie dostosowań architektonicznych – 20% uczelni poprawiło oznaczenia korytarzy i pomieszczeń, przy czym większe uczelnie istotnie rzadziej od mniejszych osiągnęły pełną dostępność architektoniczną.
Z przeprowadzonych wśród beneficjentów badań wynika, że w ciągu trzech lat przed przystąpieniem do realizacji dofinansowanego projektu większość uczelni podejmowała już pewne działania na rzecz dostosowania swojej działalności do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami. Najczęściej były one nakierowane na wzrost dostępności architektonicznej, wyposażenie uczelni w urządzenia ułatwiające uczenie się studentom z niepełnosprawnością wzroku oraz dostosowanie uczelni w zakresie struktury organizacyjnej, np. powołanie komórki organizacyjnej zajmującej się tematyką dostępności. Jednak zazwyczaj skala tych działań była ograniczona, głównie ze względu na wysokość przeznaczanych na nie środków finansowych.
Dzięki realizowanym projektom warunki kształcenia studentów z niepełnosprawnościami zmieniają się na lepsze, choć potrzebne jest w tym zakresie przyspieszenie.
Pełna treść raportu: