Od marca 2014 r. Unia Europejska stopniowo wprowadza sankcje wobec Rosji w odpowiedzi na bezprawną aneksję Krymu, napastniczą wojnę Rosji przeciwko Ukrainie oraz bezprawną aneksję ukraińskich obwodów: donieckiego, ługańskiego, zaporoskiego i chersońskiego. Nałożono także szereg sankcji na Białoruś w odpowiedzi na obecną sytuację w tym kraju i zaangażowanie w rosyjską napaść na Ukrainę.
Sytuacja geopolityczna wynikająca ze skutków wybuchu wojny w Ukrainie oddziałuje silnie nie tylko na ów kraj, ale także na sytuację innych państw. Duże znaczenie mają skutki gospodarcze dla regionów graniczących zarówno z Ukrainą, jak też z państwem-agresorem (Rosją) i jego sojusznikiem (Białorusią). Już w początkowym okresie wojny w Ukrainie Komisja Europejska zawiesiła współpracę transgraniczną z Rosją i Białorusią, co skutkowało także koniecznością zmian w finansowaniu programów współpracy transgranicznej i przesunięciem środków na inne obszary. Wcześniejsza współpraca podmiotów z regionów sąsiadujących ze sobą w ramach unijnych programów współpracy transgranicznej, turystyka czy wymiana gospodarcza uległy załamaniu.
Dostrzegając to, Komitet ds. Polski Wschodniej Związku Województw RP przyjęła we wrześniu 2023 r. wspólne stanowisko w sprawie konieczności podjęcia starań na rzecz szczególnego wsparcia na poziomie unijnym czterech regionów Polski Wschodniej: podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego i warmińsko-mazurskiego położonych przy wschodniej, zewnętrznej granicy Unii Europejskiej wobec zagrożeń społecznych, gospodarczych i bezpieczeństwa związanych z agresywnym zachowaniem Rosji i Białorusi. W dokumencie podkreślono, jak bardzo obecna sytuacja wpływa na możliwości rozwoju tych obszarów oraz propozycje regulacji do wprowadzenia na szczeblu unijnym na rzecz regionów bezpośrednio graniczących z Ukrainą, Rosją i Białorusią, tj. m.in.:
- wykorzystanie istniejącej formuły i włączenie województw podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego i warmińsko-mazurskiego do kategorii regionów najbardziej oddalonych (art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – TFUE) i dostosowanie polityki unijnej wobec tych regionów,
- wprowadzanie w TFUE (na wzór regionów najbardziej oddalonych) nowej kategorii regionu o niebezpiecznym sąsiedztwie (który sąsiaduje z państwami trzecimi, a sąsiedztwo to zagraża bezpieczeństwu regionów przygranicznych) i dostosowanie polityki unijnej wobec tych regionów,
- umożliwienie uruchomienia środków unijnych na rzecz solidarności i pomocy nadzwyczajnej (art. 175 TFUE) na rzecz obszarów przygranicznych dotkniętych negatywnymi skutkami gospodarczymi w związku z agresją Rosji na Ukrainę i działaniami prowokacyjnymi Białorusi.
Komitet zauważa, że tematyka wsparcia obszarów newralgicznych, regionów przyfrontowych, mogłaby zostać włączona w agendę przyszłej prezydencji Polski w Unii Europejskiej. Pełne stanowisko Komitetu dostępne jest poniżej.
Minister Funduszy i Polityki Regionalnej wystosował 29 października odpowiedź do stanowiska. Stwierdzono „jesteśmy świadomi tego, że aktualne wyzwania generują potrzebę podjęcia dodatkowych działań w dłuższej perspektywie. W związku z tym popieramy propozycje zawarte w ww. stanowisku Komisji ds. Polski Wschodniej Związku Województw RP w zakresie wprowadzenia na szczeblu unijnym odpowiednich form dodatkowego wsparcia na rzecz regionów bezpośrednio graniczących z Rosją, Białorusią i Ukrainą. Dyskusja w tym zakresie mogłaby być powiązana z przygotowaniem ram prawnych dla polityki spójności po 2027 r. Niemniej jednak konieczne jest przygotowanie rzetelnych danych i analiz potwierdzających potrzebę dodatkowego wsparcia tych regionów z poziomu UE”. Treść całej odpowiedzi można znaleźć poniżej.
Wspólne stanowisko Komisji ds. Polski Wschodniej Związku Województw RP
Odpowiedź Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej
Zobacz też:
Unijna pomoc dla Ukrainy – https://european-union.europa.eu/priorities-and-actions/eu-support-ukraine_pl
Solidarność UE z Ukrainą – https://eu-solidarity-ukraine.ec.europa.eu/index_pl
Sankcje UE wobec Rosji w sprawie Ukrainy (od 2014 r.) – https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/sanctions/restrictive-measures-against-russia-over-ukraine/
Unijne sankcje wobec Białorusi – https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/sanctions/restrictive-measures-against-belarus/
Komisja ds. Polski Wschodniej – https://polskieregiony.pl/komisja-ds-polski-wschodniej/