Należy podkreślić, że problem dyskryminacji pośredniej żywo mnie interesuje na tle prowadzonych badań i sytuacji własnej osoby. Dyskryminacja pośrednia, to zjawisko polegające na niesprawiedliwym i nieobiektywnym różnicowaniu ludzi ze względu na ich osobistą cechę, tj. płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. Dyskryminacja opiera się na stereotypach skutkujących marginalizacją pewnych grup społecznych mających jedną wspólną cechę. W oparciu o taką cechę osoby te zostają potraktowane w sposób odmienny (najczęściej krzywdzący) od innych osób w porównywalnej sytuacji.
Przepisy prawa, czy też powszechnie akceptowana praktyka życia społecznego doprowadza do nierównego traktowania wybranych osób w porównaniu do innych w podobnej sytuacji, co czyni ich dyskryminowanymi pośrednio. Zgodnie z dyrektywą 2003/109/WE Rady 2003/109/WE z dnia 25 listopada 2003 r. dotyczącą statusu obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi, którzy po pięciu latach rezydencjiuznani zostali do uzyskania prawa do równego traktowaniaz obywatelami państw członkowskich UE, w szczególności w zakresie środków zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej i ochrony socjalnej, status obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi uległ radykalnej poprawie.
Przykładem jest wyrok TSUE dotyczący spraw połączonych C-112/22 CU i C-223/22 ND, Komunikat Prasowy 115/24 z dnia 29 lipca 2024 r. w kwestii obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi, dostępu do zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej lub ochrony socjalnej od warunku, który stosuje się również do obywateli tego państwa członkowskiego, polegającego na zamieszkiwaniu w tym państwie członkowskim przez co najmniej dziesięć lat, w tym przez dwa ostatnie lata w sposób nieprzerwany. Nie wolno rezydentom również nakładać sankcji karnej za fałszywe oświadczenie dotyczące takiego niezgodnego z prawem warunku zamieszkiwania.
Trybunał stwierdził, że dyrektywa przewiduje warunek legalnego i nieprzerwanego zamieszkiwania na terytorium państwa członkowskiego przez okres pięciu lat, aby obywatel państwa trzeciego mógł posiadać status rezydenta długoterminowego. Warunek ten ma zastosowanie również do obywateli krajowych, to dotyczy on głównie obcokrajowców, wśród których znajdują się w szczególności obywatele państw trzecich
TS stwierdził, że okres pięciu lat jest wystarczający, aby obywatel państwa trzeciego mógł posiadać status rezydenta długoterminowego. Prawodawca Unii uznał ten okres za wystarczający dla uzyskania prawa do równego traktowania z obywatelami tego państwa członkowskiego, w szczególności w zakresie środków zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej i ochrony socjalnej. W związku z tym państwo członkowskie nie może jednostronnie przedłużyć okresu zamieszkiwania wymaganego przez dyrektywę, aby obywatel państwa trzeciego będący rezydentem długoterminowym mógł korzystać z równego traktowania z obywatelami tego państwa członkowskiego w zakresie dostępu do takiego środka.
Źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:62022CJ0112
dr Maciej Oksztulski