Lepsze stanowienie prawa: łączymy siły w celu lepszego stanowienia prawa UE i przygotowania się na przyszłość

 

Podobne problemy legislacyjne, jakie spotyka się w poszczególnych państwach członkowskich, dotykają również prawodawstwa Unii Europejskiej. W 2002 roku Komisja Europejska podjęła się realizacji programu naprawczego i podnoszącego jakość legislacji w UE pod nazwą „Lepsze stanowienie prawa” (ang. better Legislation). Realizując program, Unia miała na celu kształtowanie polityki w oparciu o fakty, opracowywanie i ocenę strategii politycznych i przepisów unijnych w sposób przejrzysty – z uwzględnieniem opinii osób, których dotyczą zmiany oraz skutków dla tych osób, a także skupianie się na kwestiach o największym znaczeniu.


Od tej pory minęło niemal dwie dekady i w kwietniu 2021 r. KE przyjęła komunikat w sprawie lepszego stanowienia prawa, w którym zaprezentowała usprawnienia w procesie stanowienia prawa w UE. Komisja zaproponowała tam następujące działania:

1.      usunięcie biurokracji i przeszkód spowalniających inwestycje i budowanie infrastruktury XXI w.;

2.      ułatwienie konsultacji publicznych poprzez wprowadzenie pojedynczego „zaproszenie do zgłaszania uwag” w ulepszonej wersji portalu „Wyraź swoją opinię” („Haveyour say”);

3.      wprowadzenie zasady „jedno więcej – jedno mniej” („one in – one out”) w celu ograniczenia obciążeń dla obywateli i przedsiębiorstw, dzięki zwracaniu specjalnej uwagi na skutki i koszty stosowania prawodawstwa, szczególnie w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw; zasada ta zapewnia, aby wprowadzeniu każdych nowych obciążeń towarzyszyło usunięcie równorzędnych obciążeń w tej samej dziedzinie polityki;

4.      włączenie w główny nurt celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych w celu zapewnienia, by wnioski ustawodawcze przyczyniały się do realizacji programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030.

5.      poprawa sposobu, w jaki lepsze stanowienie prawa odnosi się do zrównoważonego rozwoju i cyfryzacji oraz je wspiera;

6.      włączenie prognozy strategicznej w kształtowanie polityki, aby zapewnić dostosowanie tej polityki do wymogów przyszłości, np. poprzez uwzględnienie pojawiających się megatrendów w kontekście środowiskowym, cyfrowym, geopolitycznym i społeczno-ekonomicznym.


one in, one out


Jednym z podejść, które zamierza wdrażać UE, jest wspominania wyżej zasada „one in, one out”, której celem jest kompensowanie nowych regulacji poprzez redukcję istniejących. Pojedyncze państwa członkowskie UE już wcześniej zaczęły wdrażać tę politykę (Hiszpania, Niemcy, Francja). Budzi ona z jednej strony nadzieję na redukcję obciążeń prawnych (szczególnie dla małych przedsiębiorców), a z drugiej strony budzi obawę o mechaniczne działanie tej zasady, zamiast poprawy jakościowej. W komunikacie podkreślono, że należy zadbać o to, by instytucje Unii Europejskiej, władze lokalne, regionalne i krajowe, partnerzy społeczni, przedsiębiorcy, społeczeństwo obywatelskie, środowisko naukowe i opinia publiczna wspólnie pracowały nad wysokiej jakości kształtowaniem polityki UE. Prawodawstwo Unii Europejskiej jest nierozerwalnie związane z prawodawstwem poszczególnych państw członkowskich, które mają zróżnicowaną kulturę stanowienia prawa. Jak wynika z obliczeń firmy Grant Thornton prowadzącej analizy otoczenia prawnego pod nazwą „Barometr Prawa”, w 2020 r. w Polsce uchwalono 14,9 tys. stron maszynopisu nowych aktów prawnych najwyższej rangi (ustaw, rozporządzeń i introdukcji umów międzynarodowych). Jest to najniższy wynik od 2008 roku i aż o 30,7 proc. Mniejszy, niż w 2019 roku oraz o 57,7 proc. (mniejszy), niż w rekordowym 2016 roku. Analitycy twierdzą, że na spadek ten w pewnym stopniu miała wpływ trwająca pandemia koronawirusa, na której skupiono wysiłki państw, także w sferze legislacji.


Inne inicjatywy


Biorąc pod uwagę stopień skomplikowania prawa, warto docenić różne inicjatywy mające na celu objaśniające informowanie na temat zasad działania prawa krajowego i unijnego w różnych obszarach. Przykładem ciekawej inicjatywy w tym zakresie są Seminaria Prawne dla Biznesu, organizowane cyklicznie przez Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku. To inicjatywa skierowana do polskich przedsiębiorców, której istotą jest definiowanie najbardziej istotnych i skomplikowanych problemów prawnych oraz poddawanie ich analizie i omówieniu przez ekspertów na seminariach. Przedsiębiorcy biorą w nich aktywny udział. 


Aktywny udział w procesie stanowienia prawa w UE (np. przez portal „Wyraź swoją opinię”) czy w konsultacjach na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym przyczynia się do lepszego zrozumienia potrzeb i oczekiwań wszystkich uczestników tego procesu, a w związku z tym do lepszej jakości stanowionego prawa.