Lepsze stanowienie prawa: łączymy siły w celu lepszego
stanowienia prawa UE i przygotowania się na przyszłość
Podobne problemy
legislacyjne, jakie spotyka się w poszczególnych państwach członkowskich,
dotykają również prawodawstwa Unii Europejskiej. W 2002 roku Komisja Europejska
podjęła się realizacji programu naprawczego i podnoszącego jakość legislacji w
UE pod nazwą „Lepsze stanowienie prawa” (ang. better Legislation). Realizując program, Unia miała na celu kształtowanie polityki w oparciu o fakty,
opracowywanie i ocenę strategii politycznych i przepisów unijnych w sposób
przejrzysty – z uwzględnieniem opinii osób, których dotyczą zmiany oraz skutków
dla tych osób, a także skupianie się na kwestiach o największym znaczeniu.
Od tej pory minęło
niemal dwie dekady i w kwietniu 2021 r. KE przyjęła komunikat w sprawie
lepszego stanowienia prawa, w którym zaprezentowała usprawnienia w procesie
stanowienia prawa w UE. Komisja zaproponowała tam następujące działania:
1. usunięcie biurokracji i
przeszkód spowalniających
inwestycje i budowanie infrastruktury XXI w.;
2. ułatwienie konsultacji publicznych poprzez wprowadzenie pojedynczego „zaproszenie do
zgłaszania uwag” w ulepszonej wersji portalu „Wyraź swoją opinię” („Haveyour say”);
3. wprowadzenie zasady „jedno
więcej – jedno mniej” („one in – one out”)
w celu ograniczenia obciążeń dla obywateli i przedsiębiorstw, dzięki zwracaniu
specjalnej uwagi na skutki i koszty stosowania prawodawstwa, szczególnie w
odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw; zasada ta zapewnia, aby
wprowadzeniu każdych nowych obciążeń towarzyszyło usunięcie równorzędnych
obciążeń w tej samej dziedzinie polityki;
4. włączenie w główny nurt
celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych w celu zapewnienia, by wnioski ustawodawcze
przyczyniały się do realizacji programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju
do roku 2030.
5. poprawa sposobu, w jaki lepsze stanowienie prawa
odnosi się do zrównoważonego rozwoju i cyfryzacji oraz je wspiera;
6. włączenie prognozy
strategicznej w kształtowanie polityki,
aby zapewnić dostosowanie tej polityki do wymogów przyszłości, np. poprzez
uwzględnienie pojawiających się megatrendów w kontekście środowiskowym,
cyfrowym, geopolitycznym i społeczno-ekonomicznym.
one in, one out
Jednym z podejść, które zamierza wdrażać UE, jest wspominania wyżej zasada „one in, one out”, której celem jest kompensowanie nowych regulacji poprzez redukcję istniejących. Pojedyncze państwa członkowskie UE już wcześniej zaczęły wdrażać tę politykę (Hiszpania, Niemcy, Francja). Budzi ona z jednej strony nadzieję na redukcję obciążeń prawnych (szczególnie dla małych przedsiębiorców), a z drugiej strony budzi obawę o mechaniczne działanie tej zasady, zamiast poprawy jakościowej. W komunikacie podkreślono, że należy zadbać o to, by instytucje Unii Europejskiej, władze lokalne, regionalne i krajowe, partnerzy społeczni, przedsiębiorcy, społeczeństwo obywatelskie, środowisko naukowe i opinia publiczna wspólnie pracowały nad wysokiej jakości kształtowaniem polityki UE. Prawodawstwo Unii Europejskiej jest nierozerwalnie związane z prawodawstwem poszczególnych państw członkowskich, które mają zróżnicowaną kulturę stanowienia prawa. Jak wynika z obliczeń firmy Grant Thornton prowadzącej analizy otoczenia prawnego pod nazwą „Barometr Prawa”, w 2020 r. w Polsce uchwalono 14,9 tys. stron maszynopisu nowych aktów prawnych najwyższej rangi (ustaw, rozporządzeń i introdukcji umów międzynarodowych). Jest to najniższy wynik od 2008 roku i aż o 30,7 proc. Mniejszy, niż w 2019 roku oraz o 57,7 proc. (mniejszy), niż w rekordowym 2016 roku. Analitycy twierdzą, że na spadek ten w pewnym stopniu miała wpływ trwająca pandemia koronawirusa, na której skupiono wysiłki państw, także w sferze legislacji.
Inne inicjatywy
Biorąc pod uwagę stopień skomplikowania prawa, warto docenić różne inicjatywy mające na celu objaśniające informowanie na temat zasad działania prawa krajowego i unijnego w różnych obszarach. Przykładem ciekawej inicjatywy w tym zakresie są Seminaria Prawne dla Biznesu, organizowane cyklicznie przez Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku. To inicjatywa skierowana do polskich przedsiębiorców, której istotą jest definiowanie najbardziej istotnych i skomplikowanych problemów prawnych oraz poddawanie ich analizie i omówieniu przez ekspertów na seminariach. Przedsiębiorcy biorą w nich aktywny udział.
Aktywny udział w procesie stanowienia prawa w
UE (np. przez portal „Wyraź swoją opinię”) czy w konsultacjach na poziomie
krajowym, regionalnym lub lokalnym przyczynia się do lepszego zrozumienia
potrzeb i oczekiwań wszystkich uczestników tego procesu, a w związku z tym do
lepszej jakości stanowionego prawa.